Odpady medyczne – jak bezpiecznie i zgodnie z prawem je zagospodarować?

Odpady medyczne to szczególny rodzaj odpadów powstających głównie w podmiotach wykonujących działalność leczniczą – szpitalach, przychodniach, gabinetach zabiegowych, laboratoriach, ale także w placówkach weterynaryjnych czy aptekach. Ich odpowiednia klasyfikacja, zbieranie, przechowywanie i przetwarzanie to nie tylko kwestia przepisów – to przede wszystkim obowiązek zapewnienia bezpieczeństwa sanitarnego, zdrowotnego i środowiskowego.

W odróżnieniu od wielu innych frakcji odpadowych, odpady medyczne mogą zawierać materiał biologiczny, patogeny, substancje cytotoksyczne (czyli niszczące albo uszkadzające komórki) lub inne niebezpieczne związki chemiczne. To sprawia, że niewłaściwe postępowanie z nimi może mieć katastrofalne skutki – zarówno dla ludzi, jak i środowiska.

Jak klasyfikujemy odpady medyczne?

Ustawowy podział odpadów medycznych (na podstawie Rozporządzenia Ministra Zdrowia z 5 października 2017 r.) wygląda następująco:

Praktyka szpitalna i wytyczne Państwowej Inspekcji Sanitarnej rozbijają jednak grupę „odpadów niebezpiecznych innych niż zakaźne” na węższe kategorie, bo wymogi magazynowania i unieszkodliwiania są tu różne. Dlatego dodatkowo wyróżniamy odpady:

Zrozumienie tej klasyfikacji ma kluczowe znaczenie dla poprawnej ewidencji, przechowywania, a przede wszystkim dla wyboru metody przetwarzania odpadu.

Czy odpady medyczne nadają się do recyklingu?

W zdecydowanej większości przypadków – nie. Wynika to z ryzyka mikrobiologicznego i chemicznego. Odpady te muszą być najpierw unieszkodliwione, zanim będzie można je potraktować jako potencjalne źródło surowców wtórnych.

Co można z nich odzyskać?

• Czyste opakowania po lekach (po weryfikacji).
• Tworzywa sztuczne – jeśli nie miały kontaktu z materiałem biologicznym.
• Metale (np. igły) – ale dopiero po autoklawowaniu (sterylizacji) lub innym procesie unieszkodliwienia.

Dopiero wówczas odpady mogą zostać przekazane do recyklingu – najczęściej są to metale lub wybrane tworzywa sztuczne.

Jak można zagospodarować odpady medyczne?

• Unieszkodliwianie termiczne (spalanie) – najczęstsza metoda, wymaga temperatur powyżej 1100°C i odpowiednich filtrów oczyszczających spaliny.
• Autoklawowanie – głównie dla zakaźnych odpadów miękkich. Skutecznie eliminuje zagrożenia biologiczne.
• Zestalanie i unieszkodliwianie chemiczne – dla odpadów płynnych lub niebezpiecznych chemicznie.
• Składowanie – ostateczność i tylko po wcześniejszym unieszkodliwieniu.

Odpady medyczne w Polsce i Europie – najnowsze dane

Statystyki wskazują jasno:

• Według danych opublikowanych w maju tego roku, w Polsce powstaje rocznie nawet 200 tys. ton odpadów medycznych, z czego ponad 90% to odpady niebezpieczne.
• Stanowi to ponad 3% ogólnej liczby tego rodzaju odpadów wytwarzanych w Unii Europejskiej (szacuje się, że kraje UE produkują ok 6 mln ton medycznych śmieci w ciągu roku)

Większość tego rodzaju odpadów w naszym kraju trafia do spalarni – aktualnie działa jedynie kilka instalacji spełniających rygorystyczne wymogi techniczne.

Jakie obowiązki musi wypełnić wytwórca odpadów medycznych?

Każdy podmiot wytwarzający odpady medyczne ma obowiązek:

1. Segregować odpady w miejscu powstawania zgodnie z przypisanymi kodami (grupa 18 katalogu odpadów) i wyodrębniać frakcje zakaźne, chemicznie niebezpieczne, cytotoksyczne/cytostatyczne, ostre oraz pozostałe.
2. Używać właściwych opakowań i kolorów (czerwone worki lub pojemniki na zakaźne, żółte na chemicznie niebezpieczne i leki, sztywne pojemniki na ostre, białe/niebieskie na odpady inne niż niebezpieczne).
3. Oznakować każde opakowanie czytelnym napisem „ODPADY MEDYCZNE”, kodem odpadu, datą i danymi wytwórcy.
4. Magazynować odpady w zamkniętych, wydzielonych pomieszczeniach:
   • zakaźne ≤ 72 h w temperaturze otoczenia lub ≤ 30 dni przy ≤ 10 °C,
   • chemicznie niebezpieczne i cytotoksyczne/cytostatyczne – wg kart charakterystyki, bez limitu czasowego, w szczelnych pojemnikach.
5. Prowadzić ewidencję w BDO: generować karty przekazania odpadów (KPO) i roczne sprawozdania (do 15 marca).
6. Przekazywać odpady tylko podmiotom uprawnionym: odbiorcom z zezwoleniem na zbieranie/unieszkodliwianie i przewoźnikom wpisanym w dziale VII BDO na odpowiednie kody.
7. Zapewnić transport w warunkach ADR (zakaźne – klasa 6.2, cytostatyki – klasa 6.1), z oznakowanym pojazdem, wyposażeniem awaryjnym i pisemną instrukcją.
8. Unieszkodliwić odpady:
   • zakaźne i ostre – spalarnia lub autoklaw z opinią GIS;
   • cytotoksyczne/cytostatyczne – spalarnia ≥ 1100 °C;
   • chemikalia – spalarnia lub odzysk chemiczny;
   • inne niż niebezpieczne – spalarnia, RDF lub składowisko po obróbce mechaniczno-termicznej.
9. Szkolić personel w zakresie segregacji, bhp i procedur awaryjnych; odnotowywać szkolenia.
10. Dokumentować i archiwizować rejestry temperatury magazynu, wydruki z autoklawu, wyniki testów biologicznych oraz umowy z odbiorcami przez min. 5 lat.

Spełnienie powyższych punktów gwarantuje zgodność z Ustawą o odpadach, Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z 5 października 2017 r. oraz wymogami sanitarno-epidemiologicznymi.

Transport odpadów medycznych – jakie warunki trzeba spełnić?

Firmy zajmujące się transportem odpadów medycznych muszą:

• zarejestrować się w BDO w dziale VII, uwzględniając właściwe kody odpadów.
• dysponować specjalistycznymi pojazdami dostosowanymi do przewozu wrażliwych ładunków – zamkniętymi, łatwymi do dezynfekcji, z odpowiednim oznakowaniem,
• przeszkolić kierowców w zakresie ADR

Wymogi te są uzasadnione – odpowiednio zabezpieczony transport minimalizuje ryzyko skażenia środowiska, wypadków i nieprawidłowego przekazania odpadów.

Co warto zapamiętać?

• Odpady medyczne to jedne z najbardziej niebezpiecznych odpadów – wymagają szczególnej ostrożności i zgodności z przepisami.
• W Polsce brakuje odpowiedniej infrastruktury, dlatego logistyka odgrywa kluczową rolę.
• Recykling możliwy jest tylko w ograniczonym zakresie i po wcześniejszym unieszkodliwieniu.
• Transport wymaga specjalistycznych zezwoleń, sprzętu i wiedzy – każde ogniwo procesu musi być w pełni zgodne z przepisami.

Chcesz dowiedzieć się więcej lub zorganizować odbiór odpadów medycznych w swojej placówce? Skontaktuj się z zespołem Ekologistyka24 – pomożemy Ci przejść przez wszystkie formalności krok po kroku, zapewniając bezpieczeństwo i zgodność z obowiązującymi regulacjami.