Firma transportująca odpady w Europie – na jakie przepisy powinna zwrócić uwagę?

Zarówno w Polsce, jak i w innych krajach UE, transport odpadów to działalność ściśle regulowana. Każda firma transportująca odpady musi spełniać określone warunki formalne, zależne od przepisów obowiązujących w danym państwie. Chociaż ogólne zasady wynikają z prawa unijnego, szczegółowe procedury mogą różnić się znacząco. W niniejszej opinii skupię się na krajach, o które najczęściej pytają klienci w kontekście pozwolenia na transport odpadów. Mowa więc będzie o Polsce, Niemczech, Włoszech, Holandii i Szwecji. Dodatkowo przedstawię, jak zmieniające się regulacje unijne wpływają na obowiązki przewoźników w całej Europie.

Polska

Podstawy prawne

W Polsce transport odpadów reguluje przede wszystkim Ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach. Dodatkowe przepisy zawiera ustawa o systemie monitorowania drogowego przewozu towarów (SENT) oraz rozporządzenia wykonawcze. Przedsiębiorca musi też działać zgodnie z zapisami ustawy o transporcie drogowym. Wszystko po to, by był świadom swoich praw, ale i obowiązków.

Obowiązki przewoźnika

Firma transportująca odpady w Polsce musi być przede wszystkim zarejestrowana w systemie BDO. W przypadku przewozu odpadów podlegających systemowi SENT, konieczne jest ich wcześniejsze zgłoszenie. Należy również prowadzić ewidencję odpadów w uproszczonej formie, posługiwać się Kartą Przekazania Odpadów (KPO) oraz spełniać wymogi ADR dla odpadów niebezpiecznych. Pozwoli to na uniknięcie – nierzadko dotkliwych – kar finansowych.

Kary za nielegalny transport

Brak rejestracji lub nieprawidłowe zgłoszenia mogą skutkować karami od kilku do kilkudziesięciu tysięcy złotych. W szczególnie poważnych przypadkach kara ta może osiągnąć nawet milion złotych. Przewoźnik może też stracić prawo do wykonywania zawodu. W skrajnych przypadkach możliwa jest także odpowiedzialność karna.

Niemcy

Podstawy prawne

Transport odpadów w Niemczech regulują przepisy zawarte w Kreislaufwirtschaftsgesetz (KrWG) – ustawie o gospodarce o obiegu zamkniętym. Dodatkowo obowiązują rozporządzenia dotyczące ewidencji i nadzoru nad transportem odpadów. Co ważne, nie ma jednego pozwolenia, które obejmowałoby wszystkie rodzaje odpadów. Wydawane są pozwolenia w oparciu o paragraf 53 KrWG oraz paragraf 54 KrWG. Odpowiadają one odpowiednio za przewóz odpadów neutralnych oraz niebezpiecznych. Uzyskanie poszczególnych uprawnień różni się pod względem czasu realizacji oraz stopnia zaawansowania. O ile pierwsze pozwolenie nie wymaga specjalnego przygotowania, o tyle przewóz odpadów niebezpiecznych wymagał będzie od firmy transportowej dużego nakładu pracy i czasu. Trzeba będzie bowiem przygotować szereg dokumentów, odbyć specjalne szkolenia i potwierdzić swoje doświadczenie w zakresie przewozu niebezpiecznych odpadów. A to jedynie wierzchołek góry lodowej.

Obowiązki przewoźnika

Firma transportująca odpady w Niemczech musi przejść obowiązkową procedurę rejestracyjną. Wymóg ten dotyczy zarówno transportu krajowego, jak i transgranicznego. W zależności od rodzaju odpadów wymagane są dodatkowe dokumenty (np. świadectwa ADR, certyfikaty ukończenia szkoleń, o których wspominam wyżej czy potwierdzające kompetencje zawodowe).

Kary za nielegalny transport

Nielegalny transport odpadów w Niemczech wiąże się z karami administracyjnymi i finansowymi. Mandaty mogą sięgać nawet 100 000 EUR. Ponadto, możliwe jest cofnięcie zezwolenia oraz wpisanie firmy na listę podmiotów nierzetelnych. Inwestycja w uzyskanie pozwolenia to koszt nieporównywalnie mniejszy, ale stanowi gwarancję, że uzyskany dokument pozwolenia będzie legalny i obowiązujący. Znany jest nam przypadek, w którym na jednym z parkingów w okolicach Berlina grupa kierowców została zatrzymana do kontroli. Wykazała ona, że wszyscy mieli pozwolenia, ale tylko kierowca z firmy, współpracującej z nami miał ważny i legalny dokument. Pozostali mieli w dokumentach wpisane fałszywe dane, co skutkowało nałożeniem wysokich grzywien.

Włochy

Podstawy prawne

We Włoszech podstawą prawną jest Decreto Legislativo n. 152/2006 oraz przepisy dotyczące rejestru ANGA (Albo Nazionale Gestori Ambientali). Wszystkie firmy chcące transportować odpady na terenie Włoch muszą figurować w tym rejestrze. Jeśli chodzi o przewoźników z Polski, niewielu z nich dysponuje takim pozwoleniem, gdyż jego uzyskanie jest czasochłonne i skomplikowane. Wymaga bowiem posiadania przedstawiciela we Włoszech i przygotowania dokumentów w specyficzny (i kosztowny) sposób.

Obowiązki przewoźnika

Firma transportująca odpady ma obowiązek uzyskać odpowiedni wpis w systemie rejestracyjnym. Klasyfikacja zależy od rodzaju odpadów i rodzaju pojazdu. Przedsiębiorstwo musi także posiadać pojazdy zatwierdzone do transportu odpadów.

Na chwilę obecną powołany w ubiegłym roku system RENTRI, bardzo podobny do naszego rodzimego SENTa, nie obejmuje jeszcze firm zagranicznych. Warto jednak śledzić doniesienia medialne, albo być z nami w stałym kontakcie, bo dzięki współpracy z włoskim prawnikiem mamy informacje środowiskowe z pierwszej ręki.

Kary za nielegalny transport

Przewóz odpadów bez rejestracji może skutkować grzywną do 26 000 EUR. W przypadku przewozu odpadów niebezpiecznych kary są jeszcze wyższe, a sądy mogą orzekać także o konfiskacie pojazdu.

Holandia

Podstawy prawne

W Holandii transport odpadów reguluje Environmental Management Act. Wszelkie podmioty zajmujące się zbieraniem, transportem, handlem lub pośrednictwem w obrocie odpadami muszą być wpisane do systemu rejestracyjnego VIHB.

Obowiązki przewoźnika

Aby legalnie działać, firma transportująca odpady musi posiadać ważny numer rejestracyjny. Rejestracja wymaga przedstawienia danych o firmie i pojazdach. Przewoźnicy muszą także posiadać ubezpieczenia oraz przestrzegać krajowych wytycznych dot. klasyfikacji odpadów. Choć wspomniany wyżej rejestr jest cyfrowy, sama obecność w nim będzie niewystarczająca. Kierowca musi mieć podczas transportu oficjalny dokument z urzędu. Nie może on być kserowany, bo taka kopia nie będzie miała mocy prawnej. Piszę o tym, bo wielu klientów, którzy się do nas zgłaszają, dostają taką informację od innych kierowców, a jest to informacja nieprawdziwa. W Holandii zawsze potrzebne jest papierowe potwierdzenie nabycia uprawnień do przewozu odpadów.

Kary za nielegalny transport

Brak numeru rejestracyjnego oraz wymaganego dokumentu skutkuje zakazem prowadzenia działalności i karami finansowymi sięgającymi co najmniej kilkunastu tysięcy euro. Przewoźnik może również zostać trwale wykluczony z rynku. W 2010 roku władze holenderskie nałożyły rekordową karę w wysokości 1 miliona euro za nielegalny transport 400 ton toksycznych odpadów niebezpiecznych. Sprawa odbiła się szerokim echem w mediach z uwagi na wysoką szkodliwość substancji — pojawiły się doniesienia o ofiarach śmiertelnych i dziesiątkach tysięcy osób dotkniętych problemami zdrowotnymi. Choć przytoczony przypadek stanowi skrajność, każdy przypadek transportu odpadów bez zezwolenia powinien być nagłaśniany, a jego potencjalne konsekwencje — jasno komunikowane i piętnowane.

Szwecja

Podstawy prawne

W Szwecji podstawę prawną stanowi Environmental Code (Miljöbalken) oraz akty wykonawcze. Transport odpadów nadzoruje również Szwedzka Agencja ds. Środowiska.

Obowiązki przewoźnika

Firma transportująca odpady musi uzyskać krajowe pozwolenie na transport odpadów. Konieczne jest też zapewnienie zgodności z zasadami ADR w przypadku przewozu odpadów niebezpiecznych. Należy przedstawić sytuację finansową firmy by urząd mógł ocenić czy będzie ona w stanie podołać wyzwaniom, jakie niesie przewóz odpadów w tym kraju. Pomocne okaże się również ubezpieczenie środowiskowe.

Kary za nielegalny transport

Zgodnie z rozdziałem 29, sekcją 4a szwedzkiego Kodeksu Ochrony Środowiska, przewóz odpadów bez wymaganego pozwolenia stanowi przestępstwo zagrożone karą grzywny lub pozbawienia wolności do dwóch lat. Wysokość kary zależy od stopnia szkodliwości czynu. Przy ocenie, czy przestępstwo należy uznać za poważne, uwzględnia się m.in. to, czy działanie miało charakter systematyczny i długotrwały, odbywało się na dużą skalę, bądź spowodowało (lub mogło spowodować) istotne szkody dla środowiska. Jeśli czyn zostanie zakwalifikowany jako wyjątkowo szkodliwy, sąd może orzec karę pozbawienia wolności w wymiarze od 6 miesięcy do 6 lat.

Unijne zmiany prawne: nowy porządek regulacyjny

W maju 2024 roku Parlament Europejski przyjął nowe Rozporządzenie (UE) 2024/1157 w sprawie przemieszczania odpadów, które zastąpiło wcześniejsze Rozporządzenie 1013/2006. Zmiana ta miała na celu uproszczenie i ujednolicenie przepisów oraz ograniczenie nielegalnego eksportu odpadów poza UE. Nowe rozporządzenie wprowadza m.in. obowiązek pełnej cyfryzacji dokumentacji, krótsze terminy przetwarzania zgłoszeń i zwiększoną odpowiedzialność administracyjną dla firm transportujących odpady. Co istotne, zaostrza również nadzór nad transportem odpadów niebezpiecznych i nakłada nowe wymogi dotyczące monitoringu transgranicznych przesyłek.

Zmienione przepisy mają zastosowanie we wszystkich państwach członkowskich. Dlatego firma transportująca odpady, niezależnie od lokalizacji, musi na bieżąco monitorować zmiany i dostosowywać swoje działania do obowiązujących wymogów.

Działalność polegająca na transporcie odpadów w Europie wymagała więc będzie rzetelnej znajomości prawa i zgodności z lokalnymi oraz unijnymi przepisami. Każdy kraj posiada odrębne procedury, rejestry i wymagania formalne, jednak jedno jest pewne – firma transportująca odpady, która chce działać legalnie i bezpiecznie, musi stale inwestować w wiedzę, dostosowywać procedury i monitorować zmiany regulacyjne. W przeciwnym razie naraża się na poważne konsekwencje prawne i finansowe.