Międzynarodowy transport odpadów – na co należy uważać?

Międzynarodowy transport odpadów odgrywa kluczową rolę w europejskiej gospodarce, umożliwiając efektywne zarządzanie i recykling materiałów. Niewłaściwie realizowany, niesie ze sobą szereg zagrożeń, które mogą mieć poważne konsekwencje dla środowiska, zdrowia publicznego oraz gospodarki. W niniejszym artykule przyjrzymy się tym zagrożeniom oraz przedstawimy sposoby ich unikania.

Międzynarodowy transport odpadów w liczbach

W 2022 roku Unia Europejska wyeksportowała 32,1 miliona ton odpadów do krajów spoza Wspólnoty, co stanowi spadek o 3% w porównaniu z rokiem poprzednim.

Największym odbiorcą odpadów z UE była wówczas Turcja, która przyjęła 12,4 miliona ton, co stanowi 39% całkowitego eksportu odpadów z UE. Kolejnymi krajami importującymi odpady z UE były:

Międzynarodowy transport odpadów – zagrożenia

Transgraniczne przemieszczenie odpadów to dochodowy, ale i ryzykowny interes. Zarówno dla podmiotu, który powierza te materiały przewoźnikowi, jak i dla przewoźnika, który musi zadbać o nie podczas transportu. Nawet najdrobniejsze uchybienie może drogo kosztować.

Dlatego tak ważne jest odpowiednie przygotowanie: producent odpadów musi je dobrze zabezpieczyć do transportu, musi wybrać rzetelnego przewoźnika i przekazać mu wszystkie niezbędne dokumenty. Przewoźnik musi dobrze towar zabezpieczyć, upewnić się, że na dokumentach znajdą się pieczątki potwierdzające poszczególne etapy transportu i musi dowieźć odpad w stanie nienaruszonym do właściwego miejsca jego zagospodarowania.

Co jednak w sytuacji, gdy transport będzie uznany za nielegalny, dojdzie do wypadku drogowego lub zanieczyszczenia środowiska?

Nielegalny przewóz odpadów

Nielegalny transport odpadów stanowi poważne zagrożenie dla środowiska i zdrowia ludzi. Przykładem może być przypadek z grudnia ubiegłego roku, kiedy to Dolnośląska Krajowa Administracja Skarbowa (KAS) udaremniła próbę wwiezienia do Polski 25 ton nielegalnych odpadów z Niemiec. Kierowca przewoził rozdrobnione tworzywa sztuczne bez wymaganych zezwoleń, a odbiorcy grozi kara administracyjna od 10 tys. zł do 1 mln zł. Jednak sytuacji takich jest dużo więcej nie dotyczą wyłącznie naszego kraju.

Jak temu zapobiegać?

Skuteczna walka z nielegalnym przewozem odpadów zaczyna się już na najniższym szczeblu. W dużej mierze zależy od należytego przygotowania wyznaczonych do tego pracowników służb, ich przeszkolenia i umiejętności wykrywania nieprawidłowości. Niestety przestępcy stają się coraz bardziej śmiali i pomysłowi, co utrudnia kontrolę nad przepływem odpadów.

Cierpią też na tym uczciwi przewoźnicy, którzy zostali wmanipulowani w bezprawny przewóz przez nieuczciwą spedycję. Co w takim razie może zrobić firma transportowa by nie podzieliła losu przewoźnika z Niemiec wymienionego w przytoczonym wyżej przykładzie?

• Szkolenia pracowników
• Zaznajomienie się z zapisami Konwencji Bazylejskiej
• Uzyskanie niezbędnych pozwoleń na transport odpadów
• Wprowadzenie zaawansowanego systemu monitorowania transportu, np. za pomocą GPS

A co mogą zrobić służby? Na pewno dokonywać częstszych, a nie tylko „wyrywkowych” kontroli. Powinny też być bardziej skrupulatne, a inspektorzy powinni reagować na nawet najmniejsze uchybienia w przepisach. Niestety rzeczywistość wygląda zgoła inaczej. Według szacunków blisko 15-30% wszystkich międzynarodowych przewozów odpadów w Europie może być nielegalnych. Obliczono, że w wyniku tych działań prawie 10 mld euro trafia do kieszeni przestępców.

Wypadki podczas transportu

Transport odpadów wiąże się z ryzykiem wypadków drogowych. Raport „Learning from accidents in waste management facilities” opublikowany przez Joint Research Centre wspomina o wypadkach w transporcie odpadów podkreślając, że większość takich incydentów związanych jest z niewłaściwym zabezpieczeniem ładunków, niezgodnym oznakowaniem lub niespełnieniem wymogów dotyczących przewozu materiałów niebezpiecznych. W szczególności wskazuje się na zagrożenia wynikające z transportu chemikaliów oraz odpadów medycznych, gdzie nawet drobne błędy mogą prowadzić do skażenia środowiska lub zagrożenia zdrowia.

Jak temu zapobiegać?

• Poprzez używanie specjalistycznych pojazdów i kontenerów o wysokim standardzie bezpieczeństwa.
• Szkolenie kierowców w zakresie odpowiedniego zabezpieczania towarów i reagowania na sytuacje awaryjne.
• Tworzenie precyzyjnych planów tras, uwzględniających minimalizowanie ryzyka.

Zanieczyszczenie środowiska

Nieodpowiedni transport odpadów może prowadzić do zanieczyszczenia gleby i wód gruntowych. Nawet pozornie niegroźny wypadek z udziałem tego rodzaju materiałów może mieć długotrwały i niezwykle destrukcyjny wpływ na środowisko naturalne. Dlatego tak ważne jest by wszyscy uczestnicy przewozu, począwszy od producenta odpadów po firmę transportową i odbiorcę, dokładali wszelkich starań by przewóz odbył się w sposób bezpieczny.

Jak temu zapobiegać?

• Poprzez stosowanie ścisłych regulacji dotyczących przewozu odpadów.
• Dzięki zwiększeniu liczby inspekcji podczas załadunku i wyładunku towarów.
• Wprowadzenie wyższych kar finansowych odstraszających od łamania prawa.

Kluczowe znaczenie pozwoleń na transport odpadów

Pozwolenia na transport odpadów są kluczowym elementem w zapewnieniu zgodności działań z przepisami oraz ochrony środowiska i zdrowia publicznego. To nie tylko formalność administracyjna, ale też narzędzie pozwalające na kontrolowanie i monitorowanie całego procesu przewozu odpadów – od miejsca ich wytworzenia, aż po końcowe miejsce przeznaczenia.

Zalety posiadania pozwoleń na transport odpadów

1. Zgodność z przepisami prawa
   Pozwolenia zapewniają, że transport odpadów odbywa się zgodnie z międzynarodowymi regulacjami, takimi jak Konwencja Bazylejska czy przepisy Unii Europejskiej. To pozwala uniknąć kar finansowych i innych konsekwencji prawnych.
2. Ochrona środowiska
   Regulacje dotyczące przewozu odpadów nakładają obowiązek odpowiedniego zabezpieczenia ładunku, co minimalizuje ryzyko wycieków, pożarów lub innych zdarzeń mogących prowadzić do skażenia środowiska.
3. Wiarygodność i reputacja
   Firmy posiadające odpowiednie zezwolenia zyskują na wiarygodności w oczach klientów i partnerów biznesowych. Przestrzeganie przepisów świadczy o odpowiedzialności i profesjonalizmie przedsiębiorstwa.
4. Bezpieczeństwo operacyjne
   Posiadanie pozwoleń wymaga przestrzegania określonych standardów, takich jak korzystanie z odpowiednio przystosowanych pojazdów i przeszkolonego personelu. Dzięki temu transport odbywa się w sposób bezpieczny dla pracowników, mieszkańców okolicznych terenów oraz środowiska.

Zagrożenia związane z brakiem pozwoleń

1. Wysokie kary finansowe
   W przypadku transportu odpadów bez odpowiednich zezwoleń, przedsiębiorstwa mogą zostać ukarane wysokimi grzywnami. W Unii Europejskiej grzywny mogą wynosić od kilku tysięcy euro do nawet kilku milionów w zależności od wagi naruszenia.
2. Zatrzymanie transportu i opóźnienia
   Brak pozwoleń może skutkować zatrzymaniem transportu przez służby celne. To generuje dodatkowe koszty związane z przechowywaniem, kontrolą oraz ewentualnym powrotem ładunku do miejsca nadania.
3. Ryzyko skażenia środowiska i zdrowia publicznego
   Nielegalny transport odpadów często odbywa się bez przestrzegania norm bezpieczeństwa, co zwiększa ryzyko wypadków, wycieków czy nieodpowiedniego usunięcia odpadów. Takie sytuacje mogą prowadzić do długoterminowych szkód środowiskowych i zagrożeń zdrowotnych.
4. Utrata reputacji i zaufania
   Ujawnienie, że firma przewozi odpady bez zezwoleń, może skutkować utratą reputacji i zaufania klientów oraz partnerów. W dobie rosnącej świadomości ekologicznej konsumenci coraz częściej wybierają firmy działające zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju.

Podsumowując, posiadanie odpowiednich pozwoleń na transport odpadów to nie tylko obowiązek wynikający z przepisów, ale także klucz do prowadzenia działalności w sposób bezpieczny, etyczny i odpowiedzialny. Dzięki nim przedsiębiorstwa mogą uniknąć licznych zagrożeń, jednocześnie wspierając zrównoważone zarządzanie odpadami w Europie i na świecie.