Od odpadu do energii: recykling opon w Polsce i w Europie

Recykling zużytych opon jest trudny, ale niezbędny. Tym bardziej, że – jak wskazują statystyki – co roku w UE porzucanych jest blisko 300 milionów ton tych odpadów. Niestety tylko niespełna 13% z nich jest przetwarzanych. Jak z recyklingiem opon radzimy sobie my i jak wypadamy na tle innych krajów UE?

Czym jest recykling opon?

Recykling opon to proces przetwarzania zużytych opon na materiały, które mogą być ponownie wykorzystane w produkcji lub jako źródło energii. Jest on trudny do zrealizowania, ponieważ opony są wykonane z mieszanki gumy, tekstyliów, metalu i innych dodatków. To sprawia, że ich naturalny rozkład może trwać setki lat. Proces recyklingu pozwala na ograniczenie ilości odpadów trafiających na składowiska oraz zmniejszenie zapotrzebowania na surowce pierwotne. Opony można przetwarzać na różne sposoby:

1. Recykling mechaniczny – polega na rozdrobnieniu opon na mniejsze cząstki, które można użyć w produkcji materiałów budowlanych, nawierzchni sportowych czy placów zabaw.
2. Recykling chemiczny – w tym procesie, opony są rozkładane na poszczególne komponenty chemiczne, które można ponownie wykorzystać w przemyśle chemicznym.
3. Recykling energetyczny – polega na wykorzystaniu opon jako alternatywnego źródła paliwa w cementowniach lub elektrowniach.

Każda z tych metod ma swoje zalety i wady. Jednak wszystkie dążą do minimalizacji ilości odpadów oponowych trafiających na wysypiska i zmniejszenia ich negatywnego wpływu na środowisko.

Recykling opon w Polsce – przepisy

W Polsce recykling opon jest regulowany przez szereg przepisów prawnych, które nakładają obowiązki na producentów, importerów i dystrybutorów opon. Najważniejsze regulacje dotyczące tego zagadnienia obejmują Ustawę o odpadach oraz przepisy dotyczące Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenta (ROP).

Ustawa o odpadach z 2012 roku wprowadza zasady gospodarowania odpadami i nakłada obowiązek ich segregacji oraz recyklingu. W kontekście opon oznacza to, że przedsiębiorstwa zajmujące się ich sprzedażą lub produkcją muszą zapewnić system zbiórki zużytych opon oraz ich odpowiednie przetworzenie.

Wspomniana Ustawa o odpadach powołała Bazę Danych o Odpadach, gromadzącą informacje na temat wytwarzania, zbierania i przetwarzania odpadów w Polsce. Każda firma gospodarująca zużytymi oponami (np. producent, podmiot prowadzący warsztat samochodowy, recykler) musi być zarejestrowana w BDO. Musi też regularnie raportować wytworzone odpady, a także prowadzić ewidencję masy odpadów, przekazanych do recyklingu.

Rozszerzona Odpowiedzialność Producenta

Rozszerzona Odpowiedzialność Producenta (ROP) to koncepcja, która nakłada na producentów i importerów opon obowiązek odpowiedzialności za ich produkty nawet po zakończeniu ich użytkowania. W praktyce oznacza to, że firmy muszą organizować systemy zbiórki zużytych opon oraz pokrywać koszty ich przetworzenia lub recyklingu.

W Polsce, system ROP jest zgodny z unijnymi przepisami i nakłada na przedsiębiorców obowiązek osiągania określonych poziomów recyklingu i odzysku opon. Działania te są monitorowane przez organy ochrony środowiska. Firmy, które nie spełniają wymogów, mogą być obciążone karami finansowymi.

Przepisy dotyczące recyklingu zużytych opon w krajach UE

Unia Europejska wprowadziła szereg przepisów mających na celu harmonizację działań związanych z recyklingiem opon w państwach członkowskich. Najważniejszym aktem prawnym w tym zakresie jest Dyrektywa o odpadach 2008/98/WE, która zobowiązuje kraje UE do promowania recyklingu i odzysku odpadów, w tym opon. Dyrektywa ta ustanawia zasady gospodarki o obiegu zamkniętym, gdzie odpady traktuje się jako zasób, który może być ponownie użyty.

Każdy kraj członkowski ma jednak pewną swobodę w implementacji przepisów. To prowadzi do różnic w podejściu do recyklingu opon między poszczególnymi państwami. Poniżej przedstawiono przepisy dotyczące recyklingu opon w wybranych krajach UE.

Dyrektywa o odpadach i jej wpływ na recykling opon

Dyrektywa 2008/98/WE określa hierarchię postępowania z odpadami, której podstawą jest zapobieganie ich powstawaniu, a następnie ich recykling i odzysk energetyczny. W kontekście opon, kraje UE są zobowiązane do wprowadzenia przepisów promujących recykling opon oraz ograniczających ich składowanie. Opony w większości krajów UE nie mogą być składowane na wysypiskach, co wymusza stosowanie bardziej zaawansowanych metod ich utylizacji.

Porównanie przepisów krajowych: Niemcy, Francja, Hiszpania

1. Niemcy: W Niemczech istnieje silnie rozwinięty system gospodarki odpadami, a recykling opon wspierają rygorystyczne przepisy. Niemcy stawiają na recykling mechaniczny, gdzie zużyte opony są rozdrabniane i wykorzystywane w budownictwie oraz produkcji materiałów drogowych. Duży nacisk kładzie się także na edukację społeczną dotyczącą prawidłowej utylizacji opon.
2. Francja: We Francji działa system Aliapur, który jest narodową organizacją zajmującą się zbiórką i recyklingiem opon. Tamtejsze przepisy nakładają na producentów obowiązek finansowania procesów recyklingu opon. Zużyte opony są zaś wykorzystywane głównie w przemyśle energetycznym oraz budowlanym.
3. Hiszpania: Hiszpania wprowadziła obowiązek recyklingu opon już w latach 90. XX wieku, a obecnie prowadzi system odbioru i przetwarzania opon za pomocą organizacji SIGNUS Ecovalor. Hiszpańskie przepisy nakładają na producentów obowiązek odbioru zużytych opon od klientów i ich przetwarzania, co skutkuje wysokim poziomem recyklingu.

Recykling zużytych opon – statystyki

Polska

Według raportu GUS „Transport drogowy w Polsce w latach 2018 i 2019„, w Polsce w samym tylko 2018 roku wprowadzono na rynek prawie 275 tys. ton opon i osiągnięto poziom odzysku ponad 76%. Stanowiło to nieco więcej ponad przyjętą normę, którą jest 75%. Recyklingowi poddano natomiast prawie 40% zużytych opon. To daje niemal trzykrotne przekroczenie normy, jaką ustalono na 15% na mocy Ustawy 11 maja 2001 r.

Serwis oponeo.pl zauważa, że w kolejnych latach odnotowano tendencję wzrostową, przy czym ilości wprowadzonych na rynek opon oscylowały między 280 a 350 tys. ton. Głównymi przyczynami tego wzrostu jest rosnąca świadomość ekologiczna, a także obowiązek raportowania działań związanych z gospodarką odpadami przez firmy w ramach systemu BDO.

Unia Europejska

Garść faktów

Według raportu Europejskiego Stowarzyszenia Producentów Opon i Gumy (ETRMA), w 2019 roku w całej UE spośród zebranych zużytych opon 94% poddano recyklingowi materiałowemu i odzyskowi energetycznemu.

W pierwszym przypadku zużyte opony są rozdrabniane na mniejsze kawałki, a następnie wyodrębniane są z nich różne materiały, takie jak guma, stal czy włókna tekstylne. Materiały te można później wykorzystać do produkcji nowych, na przykład nawierzchni boisk sportowych, mat gumowych, a nawet nowych opon. Dzięki temu surowce nie marnują się i mogą służyć ponownie w różnych formach.

W drugim przypadku zużyte opony są spalane, aby wytworzyć energię, na przykład w postaci ciepła lub prądu. Zamiast traktować opony jako odpad, który trzeba składować, wykorzystuje się je jako paliwo. Podczas spalania opon uwalnia się energia, która może zasilać elektrownie, ciepłownie lub inne zakłady przemysłowe. Jest to sposób na uzyskanie korzyści energetycznych z odpadów, które w innym przypadku nie miałyby wartości użytkowej. Dzięki temu zmniejsza się zużycie tradycyjnych paliw, takich jak węgiel czy gaz.

Liderzy recyklingu

Powołując się na dane ETRMA, największy udział w recyklingu opon miały Niemcy, Francja i Hiszpania. Notują one stabilny wzrost w liczbie przetwarzanych odpadów. Głównie dzięki wprowadzeniu zaawansowanych technologii oraz skutecznych systemów prawnych, które nakładają na producentów i sprzedawców odpowiedzialność za przetwarzanie tych materiałów.

W 2019 roku Niemcy wytworzyły 434 tys. ton zużytych opon. Recyklingowi poddano wówczas 295 tys. ton, natomiast resztę skierowano do odzysku energetycznego. Oznacza to, że 100% tych odpadów zostało zagospodarowanych. Francuzi natomiast wytworzyli ponad 320 tys. ton zużytych opon, poddali recyklingowi prawie 140 tys. ton tych odpadów a prawie 170 tys. ton przetworzyli na energię. W ten sposób 98% odpadów znalazło nowe zastosowanie. W przypadku Hiszpanii dane również są imponujące. Z niemal 240 tys. ton zużytych opon prawie 160 tys. ton poddano recyklingowi a prawie 80 tys. stało się źródłem energii dla innych gałęzi przemysłu. Dzięki temu tak jak Niemcy, również Hiszpanie mogli się pochwalić 100% wykorzystaniem tego rodzaju materiałów.

Zastosowanie opon poddanych recyklingowi

Recykling opon otwiera wiele możliwości ponownego wykorzystania materiałów gumowych. W Europie i Polsce opony po przetworzeniu trafiają głównie do dwóch sektorów: przemysłu budowlanego oraz energetycznego.

1. Przemysł budowlany: Wiele firm wykorzystuje gumę z opon do produkcji materiałów budowlanych, takich jak nawierzchnie drogowe, izolacje akustyczne, czy podkłady pod tory kolejowe.
2. Energetyka: Opony można także wykorzystywać jako paliwo alternatywne w cementowniach i elektrociepłowniach. Ze względu na dużą zawartość energii, opony stanowią cenne źródło surowców do produkcji ciepła i energii.

Ekologiczne i ekonomiczne korzyści z recyklingu opon

Recykling opon niesie ze sobą liczne korzyści, zarówno ekologiczne, jak i ekonomiczne. Przede wszystkim zmniejsza ilość odpadów trafiających na składowiska, co pomaga chronić środowisko. Ponadto, recykling przyczynia się do ograniczenia emisji CO₂. Zmniejsza bowiem zapotrzebowanie na surowce pierwotne i energię potrzebną do produkcji nowych materiałów.

Z ekonomicznego punktu widzenia, recykling opon generuje nowe miejsca pracy w sektorze gospodarowania odpadami. Wspiera także rozwój innowacyjnych technologii, które można stosować w różnych gałęziach przemysłu.

Wyzwania stojące przed recyklingiem opon w Polsce i Europie

Mimo że recykling opon dynamicznie się rozwija, wciąż istnieje wiele wyzwań. Opłacalność tego procesu jest jednym z największych problemów, ponieważ koszty recyklingu często przewyższają zyski z odzyskanych materiałów. W Polsce dodatkowym wyzwaniem jest również niski poziom świadomości konsumentów na temat prawidłowego postępowania z zużytymi oponami. Prowadzi to do nielegalnego ich składowania.

W Europie, kraje takie jak Niemcy czy Hiszpania mają dobrze rozwinięte systemy recyklingu opon. Jednak inne państwa, zwłaszcza z Europy Środkowo-Wschodniej, wciąż borykają się z brakiem wystarczającej infrastruktury oraz nieefektywnymi systemami zbiórki i przetwarzania opon.

Recykling opon – gdzie znaleźć przewoźnika?

W jednym z poprzednich artykułów pisaliśmy już o tym, na co zwracać uwagę przy wyborze przewoźnika do transportu odpadów. Jako że recykling opon z roku na rok zyskuje na znaczeniu, znalezienie rzetelnej firmy, która dostarczy materiały do odpowiedniej instalacji, jest bardzo ważne. Przewoźnik, który posiada niezbędne pozwolenia, dysponuje rozległą wiedzą i doświadczeniem zagwarantuje, że odzysk lub recykling przebiegnie sprawie i bez zakłóceń. Gdzie znaleźć takiego przewoźnika?

Zachęcamy do odwiedzenia stron odpadytransport.pl lub wastelicencecheck.com, które zrzeszają setki specjalistów w zakresie przewozu odpadów. Interesuje cię dostawa z Polski do Niemiec? A może twój klient szuka współpracownika na trasach z Finlandii do Włoch? Na wspomnianych stronach w łatwy i szybki sposób znajdziesz przewoźnika, odpowiadającego twoim potrzebom. Zostały bowiem stworzone we współpracy z producentami odpadów i recyklerami, którzy – tak jak ty – mieli problem ze znalezieniem dobrego przewoźnika.

Przekonaj się jakie to proste – w dodatku bez konieczności używania giełd transportowych.