Czy materiały UPPZ kategorii 3 są odpadami?

W ostatnich miesiącach przedsiębiorcy zwracali się do nas z prośbą o pomoc w przygotowaniu pozwolenia na odpady kategorii 3. Innym razem pytano nas o pozwolenie na transport odpadów UPPZ. Ważne jest, by rozróżnić te dwie kwestie, bowiem pojęcia „odpady” i „materiały UPPZ” nie należy stawiać w tym samym szeregu. Dlaczego? Co je odróżnia?

„Odpady” kategorii 3 a materiały UPPZ – definicje

Wielu przewoźników myli pojęcie odpadu i materiału UPPZ kategorii 3 lub miesza te pojęcia. Wówczas słyszymy o odpadach zwierzęcych, odpadach kategorii 3. Sytuacja taka wynika z niewiedzy lub niepełnej wiedzy, albo jest wynikiem zwykłego uproszczenia. Co nazwiemy odpadem a kiedy będziemy mieli do czynienia z materiałem UPPZ kategorii 3?

Odpad

Zgodnie z prawem (np. dyrektywa 2008/98/WE), odpadem jest każda substancja lub przedmiot, którego posiadacz pozbywa się, zamierza się pozbyć lub jest zobowiązany się pozbyć. Odpady muszą być odpowiednio zarządzane, składowane, przetwarzane lub utylizowane zgodnie z przepisami ochrony środowiska.

Materiał UPPZ kategorii 3

Materiał ten pochodzi od zwierząt i nie jest przeznaczony do spożycia przez ludzi. Jest to jednak materiał, który może być ponownie wykorzystany, np. do produkcji pasz, kosmetyków czy biopaliw. Kategoria 3 odnosi się do najniższej kategorii ryzyka wśród produktów pochodzenia zwierzęcego.

Odpady kategorii 3 a odpady neutralne – różnice w przepisach

Przewoźnicy, którzy nie znają dobrze przepisów, dotyczących zdrowia zwierząt i produktów ubocznych pochodzenia zwierzęcego, mogą nie zdawać sobie sprawy, że materiały UPPZ są regulowane innymi przepisami niż odpady komunalne, przemysłowe czy niebezpieczne. Dlatego kategoryzują je na podstawie ogólnych wrażeń, nie zdając sobie sprawy z różnych ścieżek prawnych, którymi te materiały muszą być zarządzane. Przyjrzyjmy się temu jakie akty prawne definiują czym jest odpad a co można uznać za materiał UPPZ.

UPPZ

Z unijnego punktu widzenia

Na szczeblu unijnym dokumentem, regulującym kwestię przewozu materiałów UPPZ jest Rozporządzenie WE nr 1069/2009. Na jego podstawie ustanowione zostały 3 kategorie produktów odzwierzęcych w zależności od pochodzenia i przeznaczenia. Kolejne Rozporządzenie o nr 142/2011, wprowadza przepisy wykonawcze do rozporządzenia 1069/2009. Określa szczegółowe wymogi dotyczące transportu UPPZ, takie jak:

• Obowiązek posiadania odpowiednich zezwoleń na przewóz.
• Wymagania dotyczące oznakowania i opakowania transportowanych materiałów
• Konieczność posiadania specjalnie przystosowanych środków transportu (pojazdy muszą być łatwe do czyszczenia i dezynfekcji).
• Zasady prowadzenia dokumentacji, w tym handlowych dokumentów przewozowych, które muszą towarzyszyć każdemu transportowi UPPZ.

Jeśli chodzi o kontrolę przewozu materiałów na szczeblu ogólnoeuropejskim, umożliwił to system TRACES. Powołano go w miejsce dotychczas używanych systemów ANIMO i SHIFT. Decyzją Komisji 2004/292/EC do uczestnictwa w systemie zobowiązano wszystkie kraje członkowskie UE.

Przepisy polskie

W przypadku polskich przepisów wyróżnić można dwa zasadnicze dokumenty, które regulują przewóz materiałów UPPZ. Są to:

• Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt. Reguluje kwestie zdrowia zwierząt i obejmuje przepisy dotyczące nadzoru nad transportem materiałów UPPZ. Organem nadzorującym w Polsce jest Inspekcja Weterynaryjna, która odpowiada za kontrolę transportu, monitorowanie przestrzegania przepisów oraz wystawianie odpowiednich zezwoleń.
• Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 16 czerwca 2020 r. Wprowadza szczegółowe wymogi dotyczące dokumentów wykorzystywanych w transporcie materiałów UPPZ wyłącznie na terenie Polski

Odpady

Zarządzanie odpadami i ich transport według UE

Kwestię zarządzania odpadami na szczeblu unijnym reguluje Dyrektywa 2008/98/WE, zwana również Ramową Dyrektywą Odpadową. Zawiera ogólne zasady gospodarowania odpadami w całej Unii Europejskiej. Promuje hierarchię gospodarowania odpadami, która zakłada:

1. Zapobieganie powstawaniu odpadów
2. Przygotowanie do ponownego użycia
3. Recykling
4. Inne formy odzysku, np. odzysk energii
5. Unieszkodliwianie

Dyrektywa wprowadza zasadę „zanieczyszczający płaci” oraz zasadę odpowiedzialności rozszerzonej producenta (EPR), czyli obowiązek ponoszenia kosztów zarządzania odpadami przez producentów towarów. Wymaga ona również od państw członkowskich wyznaczania celów dotyczących recyklingu oraz ograniczania składowania odpadów na wysypiskach.

Zasady transportu odpadów w Europie opisuje z kolei Rozporządzenie 1013/2006/WE. Reguluje transgraniczny przewóz odpadów w celu zapewnienia, że będą one odpowiednio zarządzane. W zależności od stopnia ich szkodliwości nakłada także obowiązek rejestrowania transportów oraz stosowania ścisłej dokumentacji, w tym systemu notyfikacji w celu monitorowania przewozu odpadów między krajami UE i poza nią.

Polskie podejście do zarządzania odpadami

Najważniejszym dokumentem, ustalającym zasady zarządzania odpadami i ich transportu w Polsce jest Ustawa z dnia 14 grudnia 2012 roku o odpadach wraz z późniejszymi zmianami. Odpowiada ona m. in. na następujące pytania:

• Kto może zajmować się transportem odpadów? Na jakich warunkach?
• Kto musi prowadzić ewidencję odpadów?
• Kogo obowiązuje rejestracja w BDO?

Oprócz wspomnianego wyżej aktu prawnego kwestię odpadów poruszają również stosowne rozporządzenia:

Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 7 października 2016 r. w sprawie szczegółowych wymagań dla transportu odpadów. Zawiera m.in. przepisy dotyczące:

• Zabezpieczenia odpadów podczas transportu, aby zapobiec ich rozproszeniu lub wyciekowi.
• Odpowiedniego oznakowania pojazdów przewożących odpady, zwłaszcza niebezpieczne.
• Wymogów sanitarnych i technicznych dla pojazdów używanych do transportu odpadów.

Rozporządzenie Ministra Klimatu z dnia 11 września 2020 r. w sprawie szczegółowych wymagań dla magazynowania odpadów. Jest kluczowe dla zapewnienia odpowiedniego zarządzania odpadami, minimalizowania zagrożeń dla środowiska oraz zdrowia publicznego. Określa wymagania dotyczące:

• Warunków i sposobów magazynowania odpadów, zarówno w miejscach ich wytwarzania, jak i w instalacjach przeznaczonych do ich zbierania i przetwarzania.
• Czasu, przez jaki odpady mogą być magazynowane.
• Wymagań dotyczących zabezpieczenia odpadów w trakcie ich magazynowania.

Odpady kategorii 3 czy „zwykłe” odpady?

W niektórych przypadkach przewoźnicy mogą nie otrzymywać wystarczająco jasnych informacji od osób zlecających im transport. W dodatku jeżeli dokumentacja towarzysząca ładunkowi nie rozróżnia wyraźnie, że przewożone materiały to UPPZ kategorii 3, a nie odpady, przewoźnik na podstawie zdawkowych danych może automatycznie zaklasyfikować je jako odpady. Brak precyzyjnych informacji o tym, jakie przepisy i zasady mają zastosowanie, może prowadzić do zamieszania, a w skrajnych przypadkach również do konsekwencji prawnych. Wszystko przez to, że kierowca nie będzie odpowiednio przygotowany.

Firmy transportowe, z którymi współpracujemy już kilkukrotnie sygnalizowały nam o problemach, jakie wynikły poprzez niejasne czy niedokładne informacje od spedytorów lub innych podmiotów, które zlecały im przewozy.

Pozostałe wątpliwości

• Ogólne traktowanie materiałów jako coś „niechcianego”. Zarówno odpady, jak i UPPZ kategorii 3 są zazwyczaj przewożone w celu ich przetworzenia, utylizacji lub dalszego zagospodarowania, co powoduje, że obydwa te typy materiałów są postrzegane jako coś „niechcianego” lub „pozostałości” z produkcji. Przewoźnicy mogą więc nie widzieć potrzeby rozróżniania tych pojęć, traktując oba przypadki jako „odpady” w potocznym rozumieniu.
• Brak dostatecznego przeszkolenia. Często przewoźnicy nie otrzymują specjalistycznych szkoleń dotyczących różnic między odpadami a materiałami UPPZ. Bez tego przewoźnicy mogą działać w oparciu o swoje własne założenia, nie mając świadomości, że przepisy dotyczące transportu tych materiałów są inne, a obowiązujące procedury różnią się w zależności od tego, czy przewożone są odpady, czy materiały UPPZ.
• Niejasne definicje i terminologia. Terminologia związana z materiałami UPPZ kategorii 3 może wydawać się niejasna lub myląca, zwłaszcza gdy używa się takich określeń jak „produkty uboczne”. Dla kogoś, kto nie ma wiedzy o szczegółowych przepisach, „produkty uboczne” mogą być łatwo kojarzone z „odpadami”, co dodatkowo pogłębia zamieszanie.

Zrozumienie różnic między omawianymi w artykule produktami jest kluczowe, zwłaszcza dla przewoźników, którzy często traktują materiały UPPZ kategorii 3 jako odpady, co prowadzi do błędnych praktyk transportowych. Aby uniknąć problemów, konieczne jest jasne oznaczenie przewożonych materiałów oraz znajomość właściwych regulacji. Przestrzeganie tych zasad pozwala na właściwe zarządzanie materiałami i minimalizację ryzyka – często bardzo kosztownych – błędów.